Yiddish
Hebrew
אידיש
1 פֿינף און צװאַנציק יאָר איז אמציהו געװאָרן מלך, און נײַן און צװאַנציק יאָר האָט ער געקיניגט אין ירושלים. און דער נאָמען פֿון זײַן מוטער איז געװען יהועדן פֿון ירושלים. 2 און ער האָט געטאָן װאָס איז רעכטפֿאַרטיק אין די אױגן פֿון גאָט, אָבער ניט מיט אַ גאַנצן האַרצן. 3 און עס איז געװען, װי די מלוכה איז געװען באַפֿעסטיקט בײַ אים, אַזױ האָט ער געהרגעט זײַנע קנעכט װאָס האָבן דערשלאָגן זײַן פֿאָטער דעם מלך. 4 אָבער זײערע קינדער האָט ער ניט געטײט, נײַערט אַזױ װי עס שטײט געשריבן אין דער תּורה, אין דעם בוך פֿון משהן, װאָס גאָט האָט באַפֿױלן, אַזױ צו זאָגן: פֿאָטערס זאָלן ניט געטײט װערן פֿאַר קינדער און קינדער זאָלן ניט געטײט װערן פֿאָר פֿאָטערס; נײַערט יעטװעדער פֿאַר זײַן זינד זאָל געטײט װערן.
5 און אמציהו האָט אײַנגעזאַמלט יהודה, און האָט זײ אױסגעשטעלט לױט די פֿאָטערהאײַזער, לױט די הױפּטלײַט פֿון די טױזנטן און לױט די הױפּטלײַט פֿון די הונדערטן, גאַנץ יהודה און בנימין; און ער האָט זײ געצײלט פֿון צװאַנציק יאָר אַלט און העכער, און האָט זײ געפֿונען דרײַ הונדערט טױזנט געקליבענע מענער, װאָס קענען אַרױסגײן אין חיל, װאָס האַלטן אַ שפּיז און אַ פּאַנצער. 6 און ער האָט אָנגעדונגען פֿון ישׂראל הונדערט טױזנט העלדישע גיבורים פֿאַר הונדערט צענטנער זילבער. 7 און אַ געטלעכער מאַן איז געקומען צו אים, אַזױ צו זאָגן: מלך, זאָל דער חיל פֿון ישׂראל ניט גײן מיט דיר, װײַל גאָט איז ניט מיט ישׂראל, מיט אַלע קינדער פֿון אפֿרים. 8 װאָרום אַז דו װעסט גײן, מעגסטו פֿירן װי שטאַרק די מלחמה, װעט דיך גאָט מאַכן פֿאַלן פֿאַר דעם פֿײַנט, װײַל בײַ גאָט איז די מאַכט צו העלפֿן און צו מאַכן פֿאַלן. 9 האָט אמציהו געזאָגט צו דעם געטלעכן מאַן: אָבער װאָס טוט מען װעגן די הונדערט צענטנער װאָס איך האָב געגעבן דער מחנה פֿון ישׂראל? האָט דער געטלעכער מאַן געזאָגט: גאָט קען דיר געבן מער װי דאָס. 10 האָט זײ אמציהו אָפּגעזונדערט, די מחנה װאָס איז צו אים געקומען פֿון אפֿרים, אױף צו גײן אַהײם; און זײער צאָרן האָט זײער געגרימט אױף יהודה, און זײ האָבן זיך אומגעקערט אַהײם אין גרימצאָרן.
11 און אמציהו האָט זיך געשטאַרקט, און ער האָט אָנגעפֿירט זײַן פֿאָלק, און ער איז געגאַנגען צום טאָל פֿון זאַלץ, און האָט געשלאָגן פֿון די קינדער פֿון שׂעיִר צען טױזנט. 12 און צען טױזנט האָבן די קינדער פֿון יהודה געפֿאַנגען לעבעדיקערהײט, און זײ האָבן זײ געבראַכט אױפֿן שפּיץ פֿעלדז, און זײ אַראָפּגעװאָרפֿן פֿון שפּיץ פֿעלדז, ביז זײ זײַנען אַלע צעהאַקט געװאָרן. 13 אָבער די לײַט פֿון דער מחנה װאָס אמציהו האָט אומגעקערט פֿון צו גײן מיט אים אין דער מלחמה, האָבן זיך צעשפּרײט איבער די שטעט פֿון יהודה, פֿון שומרון און ביז בית-חורון, און זײ האָבן פֿון זײ געשלאָגן דרײַ טױזנט, און האָבן גערױבט פֿיל רױב. 14 און עס איז געװען, נאָכדעם װי אמציהו איז געקומען פֿון שלאָגן די אַדומים, האָט ער געבראַכט די געטער פֿון די קינדער פֿון שׂעיִר, און האָט זײ זיך אױפֿגעשטעלט פֿאָר געטער, און ער פֿלעגט זיך בוקן פֿאַר זײ, און רײכערן צי זײ. 15 האָט דער צאָרן פֿון גאָט געגרימט אױף אמציהון, און ער האָט געשיקט צו אים אַ נבֿיא, און ער האָט צו אים געזאָגט: נאָך װאָס זוכסטו די געטער פֿון דעם דאָזיקן פֿאָלק, װאָס האָבן ניט מציל געװען זײער פֿאָלק פֿון דײַן האַנט? 16 און עס איז געװען, אַז ער האָט גערעדט צו אים, האָט [דער מלך] צו אים געזאָגט: האָבן מיר דיך פֿאַר דעם יועץ פֿון מלך געמאַכט? הער דיר אױף; נאָך װאָס זאָל מען דיך שלאָגן? האָט דער נבֿיא אױפֿגעהערט, און ער האָט געזאָגט: איך װײַס אַז גאָט האָט באַראָטן דיך אומצוברענגען, װײַל דו האָסט דאָס געטאָן, און האָסט ניט צוגעהערט צו מײַן עצה.
17 און אמציהו דער מלך פֿון יהודה האָט זיך באַקלערט, און האָט געשיקט צו יואָש דעם זון פֿון יהואָחז דעם זון פֿון יהודהן, דעם מלך פֿון ישׂראל, אַזױ צו זאָגן: קום לאָמיר זיך אָנקוקן אין פּנים. 18 האָט יואָש דעם מלך פֿון ישׂראל געשיקט צו אמציהו דעם מלך פֿון יהודה, אַזױ צו זאָגן: דעם דאָרן װאָס אין לבֿנון האָט געשיקט צו דעם צעדערבױם װאָס אין לבֿנון, אַזױ צו זאָגן: גיב דײַן טאָכטער צו מײַן זון פֿאַר אַ װײַב. איז פֿאַרבײַגעגאַנגען אַ װילדע חיה װאָס אין לבֿנון, און האָט צעטראָטן דעם דאָרן. 19 דו קלערסט, אָט האָסט געשלאָגן אדום, און דײַן האַרץ האָט דיך דערהױבן זיך צו באַרימען. זיץ אַצונד אין דער הײם. נאָך װאָס זאָלסטו זיך רײצן מיט אומגליק, און פֿאַלן דו און יהודה מיט דיר. 20 אָבער אמציהו האָט ניט צוגעהערט; װאָרום דאָס איז געװען פֿון גאָט, כּדי זײ צו געבן אין דער האַנט [פֿון זײער פֿײַנט], װײַל זײ האָבן געזוכט די געטער פֿון אדום. 21 און יואָש דער מלך פֿון ישׂראל איז אַרױפֿגעגאַנגען, און ער און אמציהו דער מלך פֿון יהודה האָבן זיך אָנגעקוקט אין פּנים אין בית-שמש װאָס געהערט צו יהודה. 22 און יהודה איז געשלאָגן געװאָרן פֿאַר ישׂראל, און זײ זײַנען אַנטלאָפֿן איטלעכער צו זײַנע געצעלטן. 23 און אמציהו דעם מלך פֿון יהודה, דעם זון פֿון יואָש דעם זון פֿון יהואָחזן, האָט יואָש דעם מלך פֿון ישׂראל געכאַפטּ אין בית-שמש, און האָט אים געבראַכט קײן ירושלים; און ער האָט דורכגעבראָכן די מױער פֿון ירושלים פֿון דעם טױער פֿון אפֿרים ביז דעם װינקלטױער, פֿיר הונדערט אײלן. 24 און [ער האָט צוגענומען] דאָס גאַנצע גאָלד און זילבער, און אַלע כּלים, װאָס האָבן זיך געפֿונען אין הױז פֿון גאָט אונטער עובֿד-אדומען, און די אוצרות פֿון דעם מלכס הױז, און מַשכּון-קינדער, און האָט זיך אומגעקערט קײן שומרון.
25 און אמציהו דער זון פֿון יואָשן, דער מלך פֿון יהודה, האָט געלעבט נאָך דעם טױט פֿון יואָש דעם זון פֿון יהואָחזן, דעם מלך פֿון ישׂראל, פֿופֿצן יאָר. 26 און די איבעריקע זאַכן װעגן אמציהו, די ערשטע אַזױ װי די לעצטע, זײ זײַנען שױן באַשריבן אין בוך פֿון די מלכים פֿון יהודה און ישׂראל. 27 און פֿון דער צײַט אָן װאָס אמציהו האָט זיך אָפּגעקערט פֿון הינטער גאָט, האָט מען געבונטעװעט אַ בונט אױף אים אין ירושליִם; און ער איז אַנטלאָפֿן קײן לכיש, אָבער מע האָט נאָכגעשיקט נאָך אים קײן לכיש, און מע האָט אים דאָרטן געטײט. 28 און מע האָט אים געבראַכט אױף פֿערד, און מע האָט אים באַגראָבן לעבן זײַנע עלטערן אין דער שטאָט יהודה.
עברית
1 בֶּן־עֶשְׂרִ֨ים וְחָמֵ֤שׁ שָׁנָה֙ מָלַ֣ךְ אֲמַצְיָ֔הוּ וְעֶשְׂרִ֣ים וָתֵ֙שַׁע֙ שָׁנָ֔ה מָלַ֖ךְ בִּירוּשָׁלָ֑͏ִם וְשֵׁ֣ם אִמּ֔וֹ יְהוֹעַדָּ֖ן מִירוּשָׁלָֽיִם׃ 2 וַיַּ֥עַשׂ הַיָּשָׁ֖ר בְּעֵינֵ֣י יְהוָ֑ה רַ֕ק לֹ֖א בְּלֵבָ֥ב שָׁלֵֽם׃ 3 וַיְהִ֕י כַּאֲשֶׁ֛ר חָזְקָ֥ה הַמַּמְלָכָ֖ה עָלָ֑יו וַֽיַּהֲרֹג֙ אֶת־עֲבָדָ֔יו הַמַּכִּ֖ים אֶת־הַמֶּ֥לֶךְ אָבִֽיו׃ 4 וְאֶת־בְּנֵיהֶ֖ם לֹ֣א הֵמִ֑ית כִּ֣י כַכָּת֣וּב בַּתּוֹרָ֡ה בְּסֵ֣פֶר מֹשֶׁה֩ אֲשֶׁר־צִוָּ֨ה יְהוָ֜ה לֵאמֹ֗ר לֹא־יָמ֨וּתוּ אָב֤וֹת עַל־בָּנִים֙ וּבָנִים֙ לֹא־יָמ֣וּתוּ עַל־אָב֔וֹת כִּ֛י אִ֥ישׁ בְּחֶטְא֖וֹ יָמֽוּתוּ׃   פ
5 וַיִּקְבֹּ֤ץ אֲמַצְיָ֙הוּ֙ אֶת־יְהוּדָ֔ה וַיַּֽעֲמִידֵ֣ם לְבֵית־אָב֗וֹת לְשָׂרֵ֤י הָאֲלָפִים֙ וּלְשָׂרֵ֣י הַמֵּא֔וֹת לְכָל־יְהוּדָ֖ה וּבִנְיָמִ֑ן וַֽיִּפְקְדֵ֗ם לְמִבֶּ֨ן עֶשְׂרִ֤ים שָׁנָה֙ וָמַ֔עְלָה וַיִּמְצָאֵ֗ם שְׁלֹשׁ־מֵא֨וֹת אֶ֤לֶף בָּחוּר֙ יוֹצֵ֣א צָבָ֔א אֹחֵ֖ז רֹ֥מַח וְצִנָּֽה׃ 6 וַיִּשְׂכֹּ֣ר מִיִּשְׂרָאֵ֗ל מֵ֥אָה אֶ֛לֶף גִּבּ֥וֹר חָ֖יִל בְּמֵאָ֥ה כִכַּר־כָּֽסֶף׃ 7 וְאִ֣ישׁ הָאֱלֹהִ֗ים בָּ֤א אֵלָיו֙ לֵאמֹ֔ר הַמֶּ֕לֶךְ אַל־יָבֹ֥א עִמְּךָ֖ צְבָ֣א יִשְׂרָאֵ֑ל כִּ֣י אֵ֤ין יְהוָה֙ עִם־יִשְׂרָאֵ֔ל כֹּ֖ל בְּנֵ֥י אֶפְרָֽיִם׃ 8 כִּ֚י אִם־בֹּ֣א אַתָּ֔ה עֲשֵׂ֖ה חֲזַ֣ק לַמִּלְחָמָ֑ה יַכְשִֽׁילְךָ֤ הָֽאֱלֹהִים֙ לִפְנֵ֣י אוֹיֵ֔ב כִּ֥י יֶשׁ־כֹּ֛חַ בֵּאלֹהִ֖ים לַעְז֥וֹר וּלְהַכְשִֽׁיל׃ 9 וַיֹּ֤אמֶר אֲמַצְיָ֙הוּ֙ לְאִ֣ישׁ הָאֱלֹהִ֔ים וּמַֽה־לַּעֲשׂוֹת֙ לִמְאַ֣ת הַכִּכָּ֔ר אֲשֶׁ֥ר נָתַ֖תִּי לִגְד֣וּד יִשְׂרָאֵ֑ל וַיֹּ֙אמֶר֙ אִ֣ישׁ הָֽאֱלֹהִ֔ים יֵ֚שׁ לַֽיהוָ֔ה לָ֥תֶת לְךָ֖ הַרְבֵּ֥ה מִזֶּֽה׃ 10 וַיַּבְדִּילֵ֣ם אֲמַצְיָ֗הוּ לְהַגְּדוּד֙ אֲשֶׁר־בָּ֤א אֵלָיו֙ מֵֽאֶפְרַ֔יִם לָלֶ֖כֶת לִמְקוֹמָ֑ם וַיִּ֨חַר אַפָּ֤ם מְאֹד֙ בִּֽיהוּדָ֔ה וַיָּשׁ֥וּבוּ לִמְקוֹמָ֖ם בָּחֳרִי־אָֽף׃   פ
11 וַאֲמַצְיָ֙הוּ֙ הִתְחַזַּ֔ק וַיִּנְהַג֙ אֶת־עַמּ֔וֹ וַיֵּ֖לֶךְ גֵּ֣יא הַמֶּ֑לַח וַיַּ֥ךְ אֶת־בְּנֵי־שֵׂעִ֖יר עֲשֶׂ֥רֶת אֲלָפִֽים׃ 12 וַעֲשֶׂ֨רֶת אֲלָפִ֜ים חַיִּ֗ים שָׁבוּ֙ בְּנֵ֣י יְהוּדָ֔ה וַיְבִיא֖וּם לְרֹ֣אשׁ הַסָּ֑לַע וַיַּשְׁלִיכ֛וּם מֵֽרֹאשׁ־הַסֶּ֖לַע וְכֻלָּ֥ם נִבְקָֽעוּ׃   ס 13 וּבְנֵ֣י הַגְּד֗וּד אֲשֶׁ֨ר הֵשִׁ֤יב אֲמַצְיָ֙הוּ֙ מִלֶּ֤כֶת עִמּוֹ֙ לַמִּלְחָמָ֔ה וַֽיִּפְשְׁטוּ֙ בְּעָרֵ֣י יְהוּדָ֔ה מִשֹּׁמְר֖וֹן וְעַד־בֵּ֣ית חוֹר֑וֹן וַיַּכּ֤וּ מֵהֶם֙ שְׁלֹ֣שֶׁת אֲלָפִ֔ים וַיָּבֹ֖זּוּ בִּזָּ֥ה רַבָּֽה׃   ס 14 וַיְהִ֗י אַחֲרֵ֨י ב֤וֹא אֲמַצְיָ֙הוּ֙ מֵֽהַכּ֣וֹת אֶת־אֲדוֹמִ֔ים וַיָּבֵ֗א אֶת־אֱלֹהֵי֙ בְּנֵ֣י שֵׂעִ֔יר וַיַּֽעֲמִידֵ֥ם ל֖וֹ לֵאלֹהִ֑ים וְלִפְנֵיהֶ֥ם יִֽשְׁתַּחֲוֶ֖ה וְלָהֶ֥ם יְקַטֵּֽר׃ 15 וַיִּֽחַר־אַ֥ף יְהוָ֖ה בַּאֲמַצְיָ֑הוּ וַיִּשְׁלַ֤ח אֵלָיו֙ נָבִ֔יא וַיֹּ֣אמֶר ל֗וֹ לָ֤מָּה דָרַ֙שְׁתָּ֙ אֶת־אֱלֹהֵ֣י הָעָ֔ם אֲשֶׁ֛ר לֹא־הִצִּ֥ילוּ אֶת־עַמָּ֖ם מִיָּדֶֽךָ׃ 16 וַיְהִ֣י בְּדַבְּר֣וֹ אֵלָ֗יו וַיֹּ֤אמֶר לוֹ֙ הַלְיוֹעֵ֤ץ לַמֶּ֙לֶךְ֙ נְתַנּ֔וּךָ חֲדַל־לְךָ֖ לָ֣מָּה יַכּ֑וּךָ וַיֶּחְדַּ֣ל הַנָּבִ֗יא וַיֹּ֙אמֶר֙ יָדַ֗עְתִּי כִּֽי־יָעַ֤ץ אֱלֹהִים֙ לְהַשְׁחִיתֶ֔ךָ כִּֽי־עָשִׂ֣יתָ זֹּ֔את וְלֹ֥א שָׁמַ֖עְתָּ לַעֲצָתִֽי׃   פ
17 וַיִּוָּעַ֗ץ אֲמַצְיָ֙הוּ֙ מֶ֣לֶךְ יְהוּדָ֔ה וַ֠יִּשְׁלַח אֶל־יוֹאָ֨שׁ בֶּן־יְהוֹאָחָ֧ז בֶּן־יֵה֛וּא מֶ֥לֶךְ יִשְׂרָאֵ֖ל לֵאמֹ֑ר לך נִתְרָאֶ֥ה פָנִֽים׃ 18 וַיִּשְׁלַ֞ח יוֹאָ֣שׁ מֶֽלֶךְ־יִשְׂרָאֵ֗ל אֶל־אֲמַצְיָ֣הוּ מֶֽלֶךְ־יְהוּדָה֮ לֵאמֹר֒ הַח֜וֹחַ אֲשֶׁ֣ר בַּלְּבָנ֗וֹן שָׁ֠לַח אֶל־הָאֶ֜רֶז אֲשֶׁ֤ר בַּלְּבָנוֹן֙ לֵאמֹ֔ר תְּנָֽה־אֶת־בִּתְּךָ֥ לִבְנִ֖י לְאִשָּׁ֑ה וַֽתַּעֲבֹ֞ר חַיַּ֤ת הַשָּׂדֶה֙ אֲשֶׁ֣ר בַּלְּבָנ֔וֹן וַתִּרְמֹ֖ס אֶת־הַחֽוֹחַ׃ 19 אָמַ֗רְתָּ הִנֵּ֤ה הִכִּ֙יתָ֙ אֶת־אֱד֔וֹם וּנְשָׂאֲךָ֥ לִבְּךָ֖ לְהַכְבִּ֑יד עַתָּה֙ שְׁבָ֣ה בְּבֵיתֶ֔ךָ לָ֤מָּה תִתְגָּרֶה֙ בְּרָעָ֔ה וְנָ֣פַלְתָּ֔ אַתָּ֖ה וִיהוּדָ֥ה עִמָּֽךְ׃ 20 וְלֹא־שָׁמַ֣ע אֲמַצְיָ֔הוּ כִּ֤י מֵהָֽאֱלֹהִים֙ הִ֔יא לְמַ֖עַן תִּתָּ֣ם בְּיָ֑ד כִּ֣י דָֽרְשׁ֔וּ אֵ֖ת אֱלֹהֵ֥י אֱדֽוֹם׃ 21 וַיַּ֨עַל יוֹאָ֤שׁ מֶֽלֶךְ־יִשְׂרָאֵל֙ וַיִּתְרָא֣וּ פָנִ֔ים ה֖וּא וַאֲמַצְיָ֣הוּ מֶֽלֶךְ־יְהוּדָ֑ה בְּבֵ֥ית שֶׁ֖מֶשׁ אֲשֶׁ֥ר לִיהוּדָֽה׃ 22 וַיִּנָּ֥גֶף יְהוּדָ֖ה לִפְנֵ֣י יִשְׂרָאֵ֑ל וַיָּנֻ֖סוּ אִ֥ישׁ לְאֹהָלָֽיו׃ 23 וְאֵת֩ אֲמַצְיָ֨הוּ מֶֽלֶךְ־יְהוּדָ֜ה בֶּן־יוֹאָ֣שׁ בֶּן־יְהוֹאָחָ֗ז תָּפַ֛שׂ יוֹאָ֥שׁ מֶֽלֶךְ־יִשְׂרָאֵ֖ל בְּבֵ֣ית שָׁ֑מֶשׁ וַיְבִיאֵ֙הוּ֙ יְר֣וּשָׁלִַ֔ם וַיִּפְרֹ֞ץ בְּחוֹמַ֣ת יְרוּשָׁלִַ֗ם מִשַּׁ֤עַר אֶפְרַ֙יִם֙ עַד־שַׁ֣עַר הַפּוֹנֶ֔ה אַרְבַּ֥ע מֵא֖וֹת אַמָּֽה׃ 24 וְכָֽל־הַזָּהָ֣ב וְהַכֶּ֡סֶף וְאֵ֣ת כָּל־הַ֠כֵּלִים הַנִּמְצְאִ֨ים בְּבֵית־הָאֱלֹהִ֜ים עִם־עֹבֵ֣ד אֱד֗וֹם וְאֶת־אֹצְרוֹת֙ בֵּ֣ית הַמֶּ֔לֶךְ וְאֵ֖ת בְּנֵ֣י הַתַּֽעֲרֻב֑וֹת וַיָּ֖שָׁב שֹׁמְרֽוֹן׃   פ
25 וַיְחִ֨י אֲמַצְיָ֤הוּ בֶן־יוֹאָשׁ֙ מֶ֣לֶךְ יְהוּדָ֔ה אַחֲרֵ֣י מ֔וֹת יוֹאָ֥שׁ בֶּן־יְהוֹאָחָ֖ז מֶ֣לֶךְ יִשְׂרָאֵ֑ל חֲמֵ֥שׁ עֶשְׂרֵ֖ה שָׁנָֽה׃ 26 וְיֶ֙תֶר֙ דִּבְרֵ֣י אֲמַצְיָ֔הוּ הָרִאשֹׁנִ֖ים וְהָאַחֲרוֹנִ֑ים הֲלֹא֙ הִנָּ֣ם כְּתוּבִ֔ים עַל־סֵ֥פֶר מַלְכֵי־יְהוּדָ֖ה וְיִשְׂרָאֵֽל׃ 27 וּמֵעֵ֗ת אֲשֶׁר־סָ֤ר אֲמַצְיָ֙הוּ֙ מֵאַחֲרֵ֣י יְהוָ֔ה וַיִּקְשְׁר֨וּ עָלָ֥יו קֶ֛שֶׁר בִּירוּשָׁלַ֖͏ִם וַיָּ֣נָס לָכִ֑ישָׁה וַיִּשְׁלְח֤וּ אַחֲרָיו֙ לָכִ֔ישָׁה וַיְמִיתֻ֖הוּ שָֽׁם׃ 28 וַיִּשָּׂאֻ֖הוּ עַל־הַסּוּסִ֑ים וַֽיִּקְבְּר֥וּ אֹת֛וֹ עִם־אֲבֹתָ֖יו בְּעִ֥יר יְהוּדָֽה׃